در لاگوس، پایتخت نیجریه، نهادی اجتماعی زنان بیقولهنشین را آموزش میدهد تا به کمک وامهای خرد، صاحب کسبوکار شوند. در گوشه و کنار محلههای فقیرنشین لاگوس خانوادههای تکسرپرست زیادی وجود دارند که اکثرا زنان سرپرست این خانوارها، هرچند مصمم و قاطع، با تبعیضهای متدوال علیه بیوه زنان مواجهاند.
سنتهای ریشهدار در جوامع مرد سالار، زندگی را برای زنان مجرد یا بیوه دشوار می کنند. طبق آمار سازمان ملل متحد، بیشترین زنان آسیبپذیر و مورد تبعیض در جهان، بیوه زنان آفریقایی هستند. در کشور نیجریه بیوه بودن به معنای یک قلب شکسته نیست، بلکه از دست دادن داراییها، زمین و پساندازها قبل از مرگ همسر را در پی دارد.
فقرناشی از تبعیض جنسیتی
به غیر از این مشکلات، درکشورهای در حال توسعه شانس زنان در مقایسه با مردان برای داشتن حساب بانکی ۲۰ درصد کمتر است؛ نهاد های مالی درخواست آنها را به خاطر جنسیتشان رد می کنند. این شانس برای بیوه زنان و زنان مجرد باز هم کاهش مییابد. به دست آوردن اعتبار نیز کاری بس دشوار است. در خانوادههای تکسرپرست، در واقع مادران برای تأمین مخارج باید دست خود را پیش فرزندانشان دراز کنند و بخش مهمی از درآمدزایی بر دوش دختران خانواده است که خود به فقر ناشی از تبعیض جنسیتی دوام می بخشد.
زمانی که مادر خانم نکم اکوشا (Nkem Okocha) بیوه شد، چهار فرزند داشت که میبایست برای بزرگ کردن آنها بجنگد. خانم اکوشا، آن دوران را به یاد میآورد و میگوید: «برای پرداخت هزینه امتحانهایم، باید به بازار میرفتم و دست فروشی میکردم.»
اما یک تصمیم درست باعث شد، او از سایر دخترانی که در شرایط مشابه بودند، خوش شانستر شود. یک بار شخصی از روی ترحم مقداری پول به مادرش میدهد؛ اما مادر خانم اکوشا به جای آنکه پول را خرج کند، آن را در فروش سبزیجات سرمایهگذاری میکند و همین کار باعث میشود تا بتواند سبزیجات را با اندکی سود بیشتر به فروش برساند. مادرش رفته رفته با این هدیه ناچیز، کسب و کار کوچکی راه میاندازد و با سود آن را برای فروش مجدد محصولات دیگر نیز سرمایهگذاری میکند. مادر یک الگوی گرانبها برای نکم اکوشا میشود که خود نیز برای کمک به خانواده، شروع به فروختن شامپو در بازار میکند. خانم اکوشا به این ترتیب موفق میشود مدرسه را به پایان برساند و پس از اخذ دیپلم، ید یک بانک مشغول به کار میشود.
بنگاهی اجتماعی
نکم اکوشا در سال ۲۰۱۳ بنیاد مامامونی را پایهگذاری کرد. این بنیاد دورههای حرفهای حسابداری را مختص زنانی با درآمد ناچیز برگزار میکند و هم چنین امکاناتی جهت دسترسی به وامهایی با بهره بسیار اندک از طریق خدمات تلفنبانک فراهم مینماید. نکم اکوشا میگوید: «هدف ما تامین سرمایه برای زنانی است که از طریق بانکهای تجاری به این نوع وامها دسترسی ندارند. بنیاد مامامونی در نتیجه یک حس همدردی به وجود آمده است. من میخواستم به زنان هموطنم کمک کنم؛ زنان خانهداری که صاحب فرزند بودند اما نه شغلی داشتند و نه پولی که کودکانشان را به مدرسه بفرستند.»
خانم اکوشا که شیفته توسعه سریع اینترنت و تلفن همراه است، تصمیم میگیرد تا با استفاده از این امکانات، پلتفرمی را برای تامین مالی و یافتن سرمایهگذاران بیشتر به راه بیاندازد. به گفته او صاحبان مشاغل میتوانند از این طریق در کسبوکار زنانی که پشتوانه مالی ندارند، سرمایهگذاری کنند. این پلتفرم از این افراد دعوت میکند که به انتخاب خود از ۱۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نراس (واحد پول نیجری)، معادل ۲۴ تا ۲۴۰ یورو، به زنان سرپرست خانوار وام دهند. سرمایهگذاران میتوانند قبل از انتخاب پیمانکار، با طرح و برنامه کاری او آشنا شوند.
زنانی که در این برنامه ثبت نام میکنند، برای مشاغلی مانند قنادی، صابونسازی، تولید حشرهکش یا صنایع دستی آموزش میبینند. مامامونی در ابتدای دوره کارآموزی، تلفن همراه و بخشی از سرمایه را در اختیارشان قرار میدهد. اینترنت موبایل و شبکههای موبایل این امکان را برای بسیاری از ساکنان مناطق مرکزی و جنوبی آفریقا فراهم آوردهاند تا به سادگی عملیات بانکی خود را با تلفن همراه انجام دهند. زنان میتوانند به راحتی مایحتاج مربوط به کسب وکار کوچک خود را از طریق تلفن همراه خریداری کنند. خانم اکوشا معتقد است، از این طریق زنان میتوانند تبعیضی که در موسسات رایج بانکی با آن روبرو هستند، را دور بزنند.
نتایج تأثیرگذار
بنیاد مامامونی تنها با پنج کارمند نتایج تأثیرگذاری به دست آورده است. این موسسه تا کنون چهار هزار زن نیجری را آموزش داده و صد وام کوچک اهدا کرده است. نزدیک به ۱۰۰٪ این وامها بازپرداخت شدهاند و از هر ده زن کارآموز، ۹ نفر کسب وکاری را آغاز کردهاند. شاید فروش صابون یا تولید صنایع دستی، در اقتصاد نیجریه کم اهمیت جلوه کنند، اما این فعالیتها با تمام سادگیشان، منبع درآمدی هستند که با آن ۷۸۰۰ کودک توانستند به مدرسه بروند.
بئاتریس الیولا یکی از افراد موفق این بنیاد است. از این پس او می تواند خرج تحصیل فرزندان خود را به واسطه کسب و کار کوچکی که در شهر خود به راه انداخته و با سرمایه و توصیههایی که نکم اکوشا در اختیارش گذاشته است، فراهم کند. قبل از شرکت در این برنامه، او اجناس خود را زیر سقفی برزنتی به فروش میرساند و در فصول بارانی تقریبا درآمدش صفر بود. امروز به واسطه خرده وامی که دریافت کرده، مغازه کوچکی را اجاره کرده است و انواع حشرهکش و نفت سفید را در آن میفروشد و این چنین درآمد خود را ثابت نگاه داشته است.
نکم اکوشا، مصممتر از قبل، میخواهد به تمامی زنانی چون بئاتریس الیولا کمک کند. او به تازگی کار با نوجوانان را آغاز کرده است تا بتواند برای نسل آتی نیجری امکاناتی را فراهم سازد. به زودی ایده بنیاد مامامونی را در بیست ایالت دیگر نیجریه پیاده خواهد کرد تا از این طریق بتواند آموزش حرفهای و دسترسی به وامهای کوچک را در اختیار دهها هزار زن دیگر قرار دهد؛ او میخواهد چرخه باطل فقر را درهم بشکند.
برگرفته از: Madame Figaro