در سالهای اخیر، فعالیت نهادهای پولی غیربانکی در قالب موسسات مالی، اعتباری، لیزینگ و غیره، در ایران جنجالهای زیادی ایجاد کرده است. این نهادها بدون اینکه تحت نظارت باشند، از منابع عمومی استفاده میکنند و نه تنها ارزش اقتصادی ایجاد نمیکنند، بلکه به دلیل عدم رعایت مقررات و محدودیتهای قانونی، رقابتی نابرابر با بانکها دارند و بعضا بار اضافی بر دوش دولت میگذارند.
بانکهای سایه در کشورهای مختلف تحت قوانین متفاوتی فعالیت میکنند و البته در آنجا هم میتوانند دردسرساز شوند. مثلا مجموعه پلیز رویال (Palais Royale) قرار بود با طبقات لوکس، استخر و سینما، بلندترین ساختمان هند باشد و میلیاردرها و ستارههای بالیوود را جذب کند. اما این ساختمان در کنار دیگر ساختارهای نیمهکاره در خیابانهای شلوغ و پرترافیک شهر مومبای رها شده به نمادی از یک بحران تبدیل گشتهاند که بخشی حیاتی از نظام مالی هند را تهدید میکند.
در یک دهه گذشته، برخی از بزرگترین گروههای مالی این کشور سرمایهگذاریهای پرریسک بزرگی کردهاند و اقتصاد به سرعت در حال رشد هند باید نسل تازهای از بانکداران، وکلا و کارآفرینان تکنولوژی را پرورش دهد که مشتاق به صرف میلیونها دلار برای ساختمانهای لوکس در بزرگترین شهرهای این کشور باشند.
گروهی از شرکتهای مالی غیربانکی یا همان بانکهای سایه، به بخش بزرگی از نظام مالی هند تبدیل شده و روی پروژههای بزرگی مثل پلیز رویال سرمایهگذاری میکنند.
سال گذشته، بانکهای سایه یک پنجم اعتبارات جدید را تشکیل داده بودند و به یمن رشد بیش از 20 درصد وام در سال، به بزرگترین منبع تامین مالی برای املاک تبدیل شدند.
اما این سرمایهگذاریهای پرریسک در املاک گران قیمت، با توجه به رکود اقتصادی، شکست خورده و خریداران را ترسانده و جریانات اعتباری را متوقف کرده است. به همین دلیل، بخش املاک هند بدهی زیادی بالا آورده و سازندگان در مجموع 37 میلیارد دلار به بخش مالی غیربانکی بدهکار هستند. کارشناسان میگویند اگر این بدهی پرداخت نشود، اثر دومینویی خواهد داشت که خطر بزرگی است.
نیمی از املاک لوکس فقط در مرکز شهر مومبای فروش نرفتهاند و به گفته تحلیلگران، این میلیاردها دلار بلوکه شده به شکل املاک غیرنقدی، تهدیدی جدی برای سلامت اقتصادی هند ایجاد میکنند.
شرکتهای مالی غیربانکی برای هر چیزی، از جادهسازی و خانهسازی گرفته تا خرید ماشین لباسشویی و خودرو، وام میدهند. اما بعد از اینکه گروه زیرساختی IL&FS در ماه سپتامبر نتوانست بدهیهای معوق خود را پرداخت کند، دولت مجبور به مداخله شد. این اتفاق تاکیدی بود بر اینکه چند تا از این شرکتها وامهای ارزان کوتاه مدت گرفتهاند و با اعطای وام بلند مدت به سازندگان مسکن، سودهای کلان بردهاند. حالا سرمایهگذاران هجوم بردهاند تا پولهای خود را پس بگیرند.
در اوایل ژوییه، وزیر دارایی هند از دولت خواست قوانین سختگیرانهتری برای شرکتهای مالی غیربانکی اعمال کند و برای بانکهای بخش دولتی مشوقهایی بگذارد تا وامدهی را افزایش دهند.