نزدیک ۱۰ میلیون جوان چینی چند روز پیش نتایج بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آزمون سراسری دانشگاه در دنیا که با عنوان «گائوکائو» شناخته می‌شود را دریافت کردند. در چین بیش از هر جای دیگری، موفقیت تحصیلی بستگی به این دارد که فرد چقدر عملکرد خوبی در دانشگاه داشته باشد و همچنین در کدام دانشگاه درس بخواند. همه اینها به نتیجه گائوکائو بستگی دارد.
این آزمون هم خیلی باارزش است و هم مورد نفرت. خیلی‌ها آن را قبول دارند، چون معتقدند روشی نسبتا بدون تقلب برای سنجش افرادی است که خوب درس خوانده‌اند. اما خیلی‌ها هم به خاطر استرس بسیار زیادی که بر جوانان وارد میکند، از آن متنفرند. در سال‌های اخیر، همزمان با رشد سریع طبقه متوسط در جامعه چین، تعداد افرادی که قصد دارند در خارج از این کشور و به‌ویژه در غرب تحصیل کنند، افزایش یافته است. سال گذشته، بیش از ۶۰۰ هزار نفر برای تحصیل به خارج از چین رفتند که چهار برابر تعداد یک دهه پیش است. فرار از آزمون سخت گائوکائو مهم‌ترین دلیل این افراد عنوان شده است.
به هر حال، گائوکائو اشکالاتی دارد؛ نه به این خاطر که زندگی بسیاری از جوانان تا حد زیادی تحت تاثیر این آزمون است، بلکه چون این آزمون و روش تدریسی که دانش‌آموزان را برای آن آماده میکند، ناعادلانه است و با نیازهای کشوری که می‌خواهد نیروی کار نوآور داشته باشد، هم‌خوانی ندارد.
یکی از متداول‌ترین شکایت‌ها نسبت به گائوکائو این است که به یادگیری طوطی‌وار درس‌ها نیاز دارد؛ به جز قسمت‌هایی که حل معماهای ریاضی را دربرمی‌گیرد. این یعنی مدارس در سه سال پایانی دبیرستان فقط بر تحت فشار گذاشتن دانش‌آموزان برای این آزمون متمرکز می‌شوند. بنابراین مهارت‌های دیگر مورد نیاز برای ایجاد «اقتصاد دانش‌بنیان» مثل خلاقیت و کار تیمی که مقامات چین به دنبال آن هستند، نادیده گرفته می‌شوند.
نگرانی دیگر این است که گائوکائو آنقدر که ادعا می‌شود ماهیت عادلانه و شایسته‌سالارانه ندارد، چون معمولا شهرنشینان متمول‌تر شانس بیشتری برای دریافت امتیاز بالاتر در آزمون را دارند. امکانات دولتی در مدارس شهری بالاتر است و چون امتیاز تحصیل رایگان فقط تا پایان دبیرستان است و برای دانشگاه باید شهریه پرداخت شود، خانواده‌های فقیرتر از پس هزینه‌های دانشگاه‌های برتر برنمی‌آیند.
مشکل دیگری که وجود دارد در رابطه با خود سوال‌ها است. دانش‌آموزان باید پاسخ‌های خود را با دیدگاه‌های حزب کمونیست سازگار کنند، چون از نظر مقامات، وظیفه نظام گائوکائو این است که استعدادهایی را برای اداره دولت گزینش کند. در آزمون امسال، دانش‌آموزان باید متن‌هایی را در مورد تفکرات رییس جمهور چین می‌نوشتند.
دولت چین قبول دارد که این شرایط باید تغییر کند. اما دانشگاه‌های بین‌المللی برای پذیرش دانشجویان چینی به نمره آنها در گائوکائو استناد می‌کنند و برای ایجاد اصلاحات باید همه این جوانب در نظر گرفته شود.
