در ابتدای این قرن، کشورهای نوظهور و در حال توسعه، منبع خوشبینیهای اقتصادی و بلندپروازیهای نامحدود بودند. امروز، آفریقای جنوبی با شورشهای متوالی مواجه است، کلمبیا از اعتراضات خشونتآمیز رنج میبرد، و تونس با بحران قانون اساسی دست و پنجه نرم میکند. رییس جمهور مارکسیست پروبه تازگی سوگند یاد کرده و نهادهای مستقل در برزیل، هند و مکزیک تحت حمله هستند.
این موج ناآرامیها و خودکامگیها، تا حدی به دلیل کرونا بوده که باعث شده آسیبپذیری این دولتها خودش را نشان دهد؛ از بوروکراسیهای پوسیده تا شبکههای امنیت اجتماعی فرسوده. این ناآرامیهای اجتماعی میتواند به مشکلات اقتصادی عمیق منجر شود. خیلی از کشورهای فقیر یا کشورهای با درآمد متوسط، دیگر نمیتوانند به کشورهای ثروتمند برسند.
مدلسازی نشریه اکونومیست نشان میدهد تاکنون 8 تا 16 میلیون نفر در دنیا بر اثر کرونا جان خود را از دست دادهاند. در کشورهایی که درآمد پایینتر دارند، امکانات دورکاری کمتر است و وضعیت تغذیه مردم نامناسبتر است. اگر چین را کنار بگذاریم، کشورهای غیرثروتمند دنیا 68 درصد جمعیت دنیا را دارند، اما 87 درصد مرگومیرها متعلق به آنهاست. در این کشورها، تنها 5 درصد افرادی که بالای 12 سال هستند، واکسن زدهاند.
در کنار هر هزینه انسانی، یک صورتحساب اقتصادی وجود دارد، چون کشورهای نوظهور فضای کمتری برای بیرون آمدن از این مخمصه دارند. پیشبینی میان مدت تولید ناخالص داخلی (GDP) برای همه اقتصادهای نوظهور، در مجموع 5 درصد کمتر از زمانی است که هنوز ویروس کرونا به جان دنیا نیفتاده بود. مردم عصبانی هستند و با اینکه اعتراض کردن در شرایط کرونا خطرناک است، اما اعتراضات خشونتآمیز در سراسر دنیا، بیشتر از همیشه شده است.
البته کشورهای ثروتمند مثل آمریکا و بریتانیا هم با ناکارآمدی و آشوب بیگانه نیستند. اما ناامیدی در کشورهای نوظهور بهویژه بیشتر است. در اوایل سالهای 2000 این ایده رواج پیدا کرده بود که کشورهای فقیرتر میتوانند با جذب تکنولوژی خارجی، سرمایهگذاری در تولید و باز کردن درهای اقتصاد خود به روی تجارت خارجی، به شکوفایی برسند. وال استریت اصطلاح «بریکس» را برای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان سوپراستارهای جدید اقتصاد دنیا به کار برد.
این شکوفایی اقتصادی مدتی ادامه داشت. فقر در این کشورها رو به کاهش بود و شرکتهای چندملیتی کمی خود را از غرب دور کرده و به آنها روی آوردند. اما به نظر میرسد این عصر طلایی به پایان زودهنگام رسیده است. در حالی که کشورهای آسیایی بیسروصداتری مثل ویتنام، فیلیپین و مالزی این روزها موفقتر عمل میکنند، برزیل و روسیه بریکس را ناامید کردهاند.
بحرانهای سیاسی ادامهدار، بزرگترین نگرانی برای کشورهای نوظهور است. تحقیقات نشان میدهد اعتراضات باعث آسیب اقتصادی میشود که آن هم به نارضایتی بیشتر میانجامد. حتی اگر این کشورها از آشوب دوری کنند، میراث کرونا و افزایش حمایت از تولیدات داخلی، آنها را به کندی رشد در بلند مدت محکوم میکند.