در اولین هفتههای شروع پاندمی در سال 2020، وقتی چین رفت و آمد شهروندانش را به شدت کنترل میکرد، تکنولوژی به اصلیترین ابزار مقابله با افسردگی و اضطراب انسانها تبدیل شده بود. گوشیهای هوشمند به شهروندان چینی خدمات مشاوره آنلاین یا به صورت چت ارائه میکردند. اپلیکیشنهای ویچت، ویبو و تیکتاک که بزرگترین شبکههای اجتماعی چین هستند، وارد عمل شده بودند و آموزشهایی در مورد سلامت روان میدادند.
هوش مصنوعی هم به کمک آمده بود. پیامهای ویبو مورد بررسی قرار میگرفت تا افرادی که در معرض ریسک خودکشی بودند شناسایی شوند و به آنهایی که داوطلب میشدند، پیامهای هشدار داده میشد که به کمک آنها بروند. استفاده از هوش مصنوعی برای رصد کردن رسانههای اجتماعی و پیدا کردن نشانههای بیماری روانی، مساله حریم شخصی را زیر سوال میبرد. اما به طور کلی، چین به شکل موثری از تکنولوژی برای مدیریت تشخیص و درمان افسردگی و اضطراب و استرس استفاده میکند.
علاقه به استفاده از تکنولوژیهای تشخیص و درمان سلامت روان، قبل از پاندمی هم در حال افزایش بود. امروز، بین 10 هزار تا 20 هزار اپلیکیشن مرتبط در دسترس است. کیفیت کار آنها هنوز مورد تردید است و خطر سوگیری در الگوریتمهای آنها مشهود است. ریسک نقض حریم خصوصی هم جدی است و این مساله فقط مربوط به چین نیست. «موسسه ملی سلامت آمریکا» میگوید تکنولوژی «جبهه جدیدی» در حمایت از سلامت روان ایجاد کرده است. ظاهرا قرار است روباتها نقش مهمی در ارزیابی و درمان مشکلات روان ایفا کنند.
سازمان جهانی بهداشت در گزارشی که در 17 ژوئن منتشر کرد، تصویر چندان مثبتی را نشان نداد. در سال 2019، یک میلیارد نفر در سراسر دنیا دچار اختلال بیماریهای روانی بودهاند که شایعترین آنها افسردگی و اضطراب بوده است. پاندمی، رکود اقتصادی و قطبیسازی اجتماعی شرایط را بدتر کرده است. در اولین سالی که کرونا شروع شد، شیوع افسردگی و اضطراب 25 درصد در سراسر دنیا افزایش یافت. در بریتانیا، هزینه سالانه مقابله با افسردگی 66 درصد در دوران پاندمی بالا رفت. این در حالی است که به گفته سازمان جهانی بهداشت، دولتها به طور میانگین فقط 2 درصد بودجه سلامت خود را به درمان و پیشگیری از بیماریهای روانی اختصاص میدهند.
از طرف دیگر، پراکندگی امکانات درمانی در همه جای دنیا یکسان نیست. نیمی از جمعیت دنیا در کشوری زندگی میکنند که برای هر 200 هزار نفر، یک رواندرمانگر هم وجود ندارد. در برخی کشورها پزشکان و پرستاران، برای تشخیص و درمان بیماریهای روانی آموزش درست ندیدهاند.
به همه این دلایل، سازمان جهانی بهداشت میگوید تکنولوژیهای دیجیتال به سرعت در حال تبدیل شدن به یک بخش استاندارد از ابزارهای درمان روان هستند، چون دسترسی به آنها در همه جای دنیا و در هر زمانی امکانپذیر است.
کاری که باید انجام داد این است که سیاستهای امنیتی و حریم خصوصی سختگیرانهتری اتخاذ شود و نظارتها بهتر شوند. برخی اپلیکیشنها اطلاعات را با آگهیدهندهها به اشتراک میگذارند. دولتها و قانونگذاران باید مواضع محکمتری داشته باشند.