سازمان آمار کشور در گزارشی به بررسی میزان درآمد و هزینه خانوارهای ایرانی در سال ۱۳۹۶ پرداخته است. در این سال متوسط هزینه و درآمد سالانه یک خانوار شهری به ترتیب ۳۳ و ۳۷ میلیون تومان بوده است که هر دو نسبت به سال ۹۵ به میزان ۱۵.۷٪ رشد داشته است. روزنامه تعادل با بررسی این گزارش می‌نویسد، با توجه به اینکه تورم سال ۹۶ در حدود ۸٪ بوده است، لذا این موضوع نشان می‌دهد که تمام افزایش درآمد سال گذشته خانوارها به سمت مصرف روانه شده است و جایی برای پس‌انداز برایشان باقی نگذاشته است.
هزینه‌های خانوار شهری به دو بخش خوراکی (۲۳.۳٪) و غیرخوراکی (۷۶.۷٪) تقسیم شده‌اند. در میان هزینه‌های خوراکی، خرید نان و غلات با ۲۲٪ بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. بالا بودن هزینه مسکن در شهرهای بزرگ، نزدیک به نیمی از هزینه‌ها را در بخش غیرخوراکی به مسکن خانوار تخصیص داده است.
متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار روستایی ۱۷.۸ میلیون تومان برآورد شده است که رشد ۱۳.۹٪ را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.
تعادل در عین حال به سراغ آمارهای بانک مرکزی رفته است. براسـاس نتایج بررسی بانک مرکزی متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار بالغ بر ۴۲ میلیون تومان است که افزایش ۷.۲٪ نسبت به سال ۹۵ را نشان می‌دهد و در حدود ۹ میلیون تومان با نتایج مرکز آمار تفاوت دارد. اما این تفاوت از کجا ناشی می‌شود، مشخص نیست.
بانک مرکزی هزینه‌های خانوار را این چنین تقسیم‌بندی می‌کند: ۳۵.۵٪ به مســکن، آب، بــرق و گاز و ســایر سـوخت‌ها، ۲۳.۵٪ خـوراکی‌ها و آشـامیدنی‌ها، ۱۰.۶٪ حمل ونقـل، ۵.۷٪ بهداشت و درمـــان، ۴.۲٪ پوشـــاک و کفــش.
وزیر نیرو، رضا اردکانیان، تعرفه غیر واقعی آب و برق را از اصلی‌ترین علل مصرف بی‌رویه در کشور معرفی می‌کند و می گوید: «ما در زمینه مصرف برق، بد مصرف هستیم. اینکه دمای آسایش ۲۵ درجه است اما حتی در نقاط گرمسیری خود را عادت داده ایم که با اتکا به برق ارزان و یارانه‌ای دمای محیط را در حد ۱۸ درجه حفظ کنیم، در هیچ جای دنیا پذیرفته نیست.»
وی واقعی شدن تعرفه‌ها و به کارگیری سیاست‌های تشویقی و تنبیهی را موثرترین عوامل در تغییر الگوهای مصرف معرفی می‌کند. با وجودیکه تا یک دهه پیش خرید آب معدنی در بطری برای بسیاری از ایرانیان مایه تعجب بود، اکنون این مساله به امری طبیعی بدل شده است. آقای اردکانیان می گوید: «ما برای یک متر مربع آب داخل بطری حاضریم ۲ میلیون تومان بپردازیم اما برای یک متر مکعب آب تصفیه شده با کیفیت که اگر کیفیت آن از آب داخل بطری بهتر نباشد بدتر نیست، ۵۰۰ تومان می پردازیم. پس هر چقدر هم که به مدیریت مصرف توصیه کنیم، زمانی که یک هزار لیتر آب ۵۰۰ تومان باشد- یعنی لیتری پنج ریال – طبیعی است که این آب برای شستشوی زمین و خودرو استفاده می شود.
در مصرف آب، هیچ جای دنیا نمی پذیرند که در یک اقلیم خشک، در مناطق وسیعی از کشور کشت برنج داشته باشیم؛ ما هم باید فکری برای معیشت جایگزین کشاورز بکنیم و هم فکری برای اینکه حدود ۱۷۰ هزار هکتار از اراضی ما در مناطقی که خود وزارت جهادکشاورزی کشت برنج را در آن مناطق ممنوع کرده، زیر کشت برنج نروند.»
اما وزارت نیرو برای حقیقی‌تر ساختن تعرفه‌ها به حمایت و همراهی مجلس نیز نیازمند است.
تولید و عرضه آب معدنی در کشور در چند هفته گذشته با کاهش ۴۰ درصدی همراه شده است. علت آن هم وابستگی شدید صنایع بسته‌بندی کشور به واردات مواد اولیه است که با توجه به بحران‌های ارزی اخیر با چالشی جدی روبرو شده است.
دبیر انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی، پیمان فروهر، در این رابطه به روزنامه قانون می گوید: «میزان هر کیلوگرم PET (ماده اولیه لازم برای تولید بطری‌های آب) به ۲۳هزار تومان رسیده است که نسبت به قیمت ۴۵۰۰ تومانی سال گذشته نزدیک به ۵۰۰ درصد رشد یافته است. همین مساله موجب شد تا شاهد رشد افسارگسیخته قیمت مواد اولیه بطری باشیم و بازار این مواد به دست دلالان و سودجویان افتاده است».
به گفته بسیاری از فعالان در صنعت غذایی کشور، در سه ماهه اخیر تولیدکنندگان موفق به خرید مواد اولیه وارداتی نشده‌اند و در نتیجه قادر به عرضه محصولات خود نیستند.
عليرضا بوستاني، مديرعامل شركت تبرک، تولیدکننده محصولات غذایی، می‌گوید: «مواد اوليه‌ای مانند چسب، ورق، سلفون و مواد افزودنی براي برخي خوراكي‌ها مانند سس مايونز به دليل افزايش سريع نرخ ارز كمياب شده است. در اين ميان واردكنندگان فرصت نيافته‌اند كه اقدامي در خصوص واردات انجام دهند. توليدكنندگان با يك خلأ بزرگ مواجه شدند، به‌خصوص براي كارخانه‌هايي كه فصلي هستند و مجبورند توليد داشته باشند. اگر بسته‌بندي نباشد هم به كشاورز هم به توليد كننده لطمه وارد مي‌شود. این وضعیت در میان کارخانه‌های روغن مایع و آب معدنی بحرانی‌تر است. در چند ماهه اخیر حدود ۷۰ درصد از كارخانه‌هاي آب معدني تعطيل شده‌اند. آب دارند اما بسته بندي و ظروف ندارند.»
این تولیدکنندگان امیدوارند با آزاد شدن نرخ ارز، دوباره ثبات به بازار بازگردد.
